ATV (Amateur Televisie) - een korte uitleg

Amateurtelevisie zelfbouw, projecten, discussies, etc. Voor nieuwsfeiten gebruik je het bovenstaande subforum.
Gebruikersavatar
Tjalling PE1RQM
Forum beheerder
Forum beheerder
Berichten: 1091
Lid geworden op: 09 feb 2007, 22:13
Roepletters: PE1RQM
Locatie: Leusden
Contacteer:

ATV (Amateur Televisie) - een korte uitleg

Ongelezen bericht door Tjalling PE1RQM »

Deze tekst is bedoeld voor diegenen die nog niet zoveel (of niets) met ATV gedaan hebben. Ik ga wel uit van wat basiskennis. De tekst kan eventueel nog wat kleine fouten bevatten. Help mee en geef dat dan hoor ajb :)

Amateurtelevisie (ATV)
ATV is een speciale tak binnen het zendamateurisme. Er worden zenders en ontvangers gebouwd, in elkaar gezet of gemodificeerd om televisiebeelden met vaak ook geluid over te kunnen zenden. Dit zijn geen beelden, zoals je gewend bent van normale TV. Dat soort uitzendingen zijn namelijk niet toegestaan vanwege het auteursrecht. Wat meestal wel wordt uitgezonden: zelfbouwprojecten, de shack (hobbykamer), of gewoon de amateur zelf. ATV wordt bedreven op gereserveerde delen binnen de amateurbanden. De meest gebruikte amateurbanden voor ATV zijn: 3cm (10GHz), 13cm (2,3 GHz), 23cm (1,2 GHz) en 70cm (434.25 MHz). Er zijn meer banden geschikt voor ATV, waar een klein groepje amateurs gebruik van maakt.

Op alle banden behalve de 70cm band wordt frequentiemodulatie toegepast voor de basisdraaggolf met video en de geluidscarrier. Op de 70cm band wordt de basisdraaggolf amplitude gemoduleerd met video en de audiocarrier is frequentie gemoduleerd. Digitaal audio naast een analoge beelddraaggolf is soms mogelijk in de vorm van NICAM (wordt niet toegepast op 70cm ATV). De basisdraaggolf wordt dus gemoduleerd met een gecombineerd signaal (video, audiocarrier en soms ook NICAM). Dit gecombineerde signaal heet het basisband (baseband) signaal en daar heb je een schakeling voor nodig ("basisband modulator").

Opvallend zijn de relatief hoge frequenties. Daardoor is de apparatuur opgebouwd uit veelal kleine onderdelen. Ook is er weinig kant en klare apparatuur te koop in winkels, al vind je wel veel bouwpakketten en modules bij gespecialiseerde winkels. Het zelf bouwen en samenstellen van de juiste modules wordt dus nog volop gedaan door ATV radiozendamateurs.

Transponders of simplex
De uitzendingen worden vaak gedaan via transponders en soms ook simplex. Bij simplex worden de antennes naar elkaar uitgericht en wordt om de beurt een uitzending gedaan op dezelfde frequentie (vaak is het dan een sport om zo groot mogelijke afstanden te halen). Transponders (ook wel repeaters genaamd) zijn vaak hoog opgestelde onbemande zenders met daaraan ontvangers gekoppeld ("ingangen"). Deze zenders zenden het ontvangen signaal weer door op een andere (centrale) frequentie ("uitgang"). De ontvangers zijn op een andere frequentie ingesteld, dan de zender. En de meeste transponders hebben meerdere ontvangers en dus ook meerdere "ingangsfrequenties". Door het uitgezonden beeld op te delen in meerdere vakken, kunnen bij de meeste transponders meedere ontvangen signalen tegelijk worden weergegeven op de uitgang (zie foto hieronder). Sommige transponders hebben naast analoge videosignalen ook digitale zenders en/of ontvangers.
PI6ATV ATV transponder
PI6ATV ATV transponder
pi6atv.jpg (33.67 KiB) 14587 keer bekeken
Voorbeeld: PI6ATV is een transponder die analoog uitzendt uit op 10.475 GHz en digitaal op 10.290 GHz (3cm band). Dat is de frequentie die iedereen moet ontvangen om de beelden te bekijken. De keuze is aan de amateur of hij het digitale, of het analoge signaal wil ontvangen. Het beeld wat men ontvangt is opgedeeld in 4 vakken (pips). PI6ATV heeft meedere ingangen op verschillende frequenties. Zodra iemand op een ingangsfrequentie (bijvoorbeeld 2330 MHz / 13cm) een videosignaal uitzendt, wordt dat zichtbaar gemaakt in één van de 4 pips op de uitgangsfrequentie. Als iemand anders op bijvoorbeeld 1250 MHz / 23cm nu ook gaat uitzenden, wordt een andere pip voorzien van zijn beeld en kunnen ze elkaar zien. De meeste amateurs maken ook gebruik van een geluidscarrier, waardoor ze elkaar ook nog kunnen horen. Zo kunnen 4 amateurs tegelijk werken op de transponder ("de paal") en dan wel allemaal op verschillende ingangsfrequenties.

Antennes
De meest gebruikte antennes zijn yagi's/tonna's en schotel/parabool antennes ("wok"). Die hebben vanwege hun sterke richtkarakteristiek een enorme versterking, wat wel nodig is om een televisiebeeld goed te kunnen ontvangen. Vergelijk het maar met een zaklamp; door de reflector wordt het licht gebundeld en kun je verder schijnen.
Yagi
Yagi
yagi.jpg (17.51 KiB) 14590 keer bekeken
Parabool antenne (wire grid type)
Parabool antenne (wire grid type)
parabool.jpg (5.14 KiB) 14589 keer bekeken
Ontvangen
Wat heb je nodig om te ontvangen? Vaak begint men met het ontvangen van de transponders in de buurt. De apparatuur die je nodig hebt om deze te ontvangen hangt dus af van de uitzendfrequenties (uitgang) van de transponders. Daarna kan men ook ontvangers en converters maken, of ombouwen voor de andere ATV banden, indien gewenst.

Veel transponders zenden uit op de 3cm band (ca. 10GHz). Het simpelst is dan een satellietontvanger met een omgebouwde LNB. Als het ontvangst slecht is, kun je nog een hoorntje monteren voor de LNB, of de LNB voor een schotelantenne plaatsen. Niet alle satellietontvangers en LNB's zijn geschikt (te maken) voor ontvangst, dus het is verstandig om je te laten informeren via bijvoorbeeld forums, of andere bronnen op internet. Maar vaak kun je met een oud analoog ontvangstsetje (oorspronkelijk voor satelliettelevisie) wel wat doen. Ook hoe je een LNB moet ombouwen is vrij specialistisch, want standaard staan ze iets te hoog in frequentie en moet de middenfrequentie iets omlaag worden getrokken.

Wat doet een LNB? Een LNB converteert het 10GHz signaal naar een frequentie die 9 GHz lager ligt (na ombouw). Bijvoorbeeld een 10,3 GHz ontvangen signaal wordt in de LNB met 9 GHz gemixt en je houdt een verschilfrequentie over van ca. 1,3GHz. En dit 1,3 GHz signaal kan weer worden ontvangen door je satellietontvanger.

Audio: bij videosignalen wordt het audio boven het videosignaal gemoduleerd. De eerste Megahertzen zijn voor het video en daar boven zit dan het audio. Dit vormt een gecombineerd signaal (basisband), wat gemoduleerd wordt op de basisdraaggolf. Veel gebruikte audiofrequenties zijn: 6 - 6,5 - 7,02 - 7,20 MHz en soms ook iets hoger (max 8MHz).

Ontvangen van 13cm (ca. 2,3 GHz): een satellietontvanger met een downconverter is een veelgebruikte optie, maar er zijn ook speciale ontvangers voor 2300-2500 MHz. Een satellietontvanger is lekker goedkoop en kun je ook al gebruiken bij het ontvangst van 10GHz. Zoals hierboven beschreven ontvangt een satellietontvanger ongeveer op 1,3 GHz. Als je echter 2,3 GHz wilt ontvangen, moet je een downconverter gebruiken die een 1GHz signaal mixt met het 2,3GHz ontvangen signaal, zodat je een verschilfrequentie overhoudt van 1,3 GHz. Een satellietontvanger is niet heel erg gevoelig. Enige versterking van het ontvangen signaal is wel gewenst.

Ontvangen van 23cm (ca. 1,3 GHz): je raadt het al, dat kan je satellietontvanger zelf al door er een yagi aan te koppelen. Nou, toch niet helemaal. Een satellietontvanger is ontworpen voor het signaal afkomstig uit een LNB. En dat is een behoorlijk sterk signaal, dus is de satellietontvanger niet erg gevoelig voor zwakke signalen. En zendamateurs gebruiken doorgaans een beperkt zendvermogen, dus is een ontvangstversterker (die zelf weinig ruis produceert) meestal wel nodig. Ook moet de spanning die op de antenneconnector staat (voeding voor LNB) worden ontkoppeld. Maar deze kun je weer mooi gebruiken voor het voeden van de ontvangstversterker! Twee vliegen in één klap. Een ontvangstversterker wordt meestal zo dicht mogelijk bij de antenne geplaatst.

Ontvangen van 70cm (434.25 MHz): Megahertzen ja, dus lager in frequentie dan de boven beschreven banden (1GHz is 1000MHz). Op de 70cm band is maar één frequentie gereserveerd voor ATV en dat is 434.25 MHz. Hier wordt in tegenstelling tot de hogere frequentiebanden amplitude gemoduleerd (audio wel in FM). Dit is ook de uitzendstandaard zoals voorheen gebruikt werd in Nederland door omroepstations en nog steeds op de kabel (het analoge deel althans). Veel moderne TV's kunnen dan ook het 434.25 MHz signaal wel ontvangen. Oudere TV's juist weer niet. Maar ook TV's blinken vaak niet uit in ontvangstgevoeligheid, dus is ook hier een ontvangstversterker raadzaam. Maar dat wisselt sterk per model TV.

Zenden
Daar wil ik niet al te uitgebreid op ingaan. Daarvoor bestaat namelijk teveel variatie in de gebruikte apparatuur en de theorie is eindeloos. Veel bronnen op internet kunnen dat mogelijk verduidelijken.

Op 23cm en 13cm wordt meestal gewerkt met een normale oscillator (of oscillator module), met daarachter een stel FET's (Field Effect Transistor) om het signaal uit de oscillator te versterken. Soms bestaat de eindversterker uit dikke FET's, of een module. In plaats van een oscillator, wordt ook weleens een omgebouwd tunerblikje gebruikt als stuurzender.

Op 70cm is het een ander verhaal. Ook al is de frequentie lager, toch is het een lastige vorm van ATV. Dat komt door de amplitude gemoduleerde draaggolf, waarbij het audio frequentiegemoduleerd wordt toegevoegd boven het videosignaal (basis: 434.250 - audio: 439.750 / -13dB). Om het nog wat lastiger te maken, moet de onderzijband worden onderdrukt. Die is niet nodig en neemt onnodig bandbreedte in beslag (en dat zou bovendien niet passen binnen de 70cm amateurband, die immers maar 10MHz breed is). Maar daarvoor is een geavanceerd filter nodig in de stuurzender. En zodra je dan dit "enkelzijband" AM signaal gaat versterken, moet je eindtrap zuiver lineair zijn. Door niet-lineariteit kan je juist weer mengproducten krijgen en daarover heb ik in dit forum wel meer geschreven (gebruik daar eventueel de zoekfunctie).

Op de 70cm band is slechts plaats voor één kanaal, die je dus om de beurt moet delen met elkaar. Dat is ook de reden, waarom transponders zelf niet uitzenden op 70cm. Er zijn al wel een behoorlijk aantal transponders die 70cm kunnen ontvangen, zoals bijvoorbeeld: PI6ATV, PI6ANH, PI6KPN en PI6MEP.

Tot slot...
Zo'n inleidend verhaal is nooit compleet natuurlijk en soms worden termen verkeerd gebruikt. Misschien ben ik daar ook wel schuldig aan geweest. Maar het gaat even om een indruk te krijgen van ATV. Je kunt eventueel op dit bericht reageren.

Heb jij nog interessante info? Doe mee en schrijf ook eens wat!
Laatst gewijzigd door Tjalling PE1RQM op 24 aug 2008, 12:24, 1 keer totaal gewijzigd.
Reden: Kleine update in tekst
Gebruikersavatar
pa10403
.
.
Berichten: 122
Lid geworden op: 02 nov 2007, 15:39
Locatie: Eindhoven

Re: ATV (Amateur Televisie) - een korte uitleg

Ongelezen bericht door pa10403 »

Ja ik vraag me af ,in hoeverre zou het kunnen storen op elkaar vanaf 434.250 en 434 rond.
Stel een N zit op 434 rond,een ander amateur op 434 mhz,beiden hebben de zelfde zender, gepiekt op 434.250 en sub op 439.750,en de ander op 434 rond etc,kan een video signaal dan nog op zn frequentie roet in het eten gooien,of is dat minimaal.
En Volgens mijn mag je volgens de voorwaarden en beperkingen óók op 434 rond een ATV signaal maken,of heb ik het mis?.
Mvg Gerard PA10403
Zeelui = home sweet home
Radiozendamateur = ohm sweet ohm
Gebruikersavatar
Tjalling PE1RQM
Forum beheerder
Forum beheerder
Berichten: 1091
Lid geworden op: 09 feb 2007, 22:13
Roepletters: PE1RQM
Locatie: Leusden
Contacteer:

Re: ATV (Amateur Televisie) - een korte uitleg

Ongelezen bericht door Tjalling PE1RQM »

Je zal elkaar denk ik best wel storen. Alleen scheelt het natuurlijk wel enorm of iemand compleet een andere kant op is gericht met zijn antennes. Dan ook nog een andere centerfrequentie en je zal elkaar weinig meer storen verwacht ik. Mits je maar niet dicht bij elkaar in de buurt zit.

Wat de voorwaarden betreft; je blijft binnen de band, dus dat mag geen bezwaar opleveren denk ik. Wel kan het in strijd zijn met het bandplan, alhoewel die ook steeds minder rekening houdt met ATV op 70cm.
Gebruikersavatar
pa10403
.
.
Berichten: 122
Lid geworden op: 02 nov 2007, 15:39
Locatie: Eindhoven

Re: ATV (Amateur Televisie) - een korte uitleg

Ongelezen bericht door pa10403 »

klopt ,maar wij/jullie kunnen ook geen rekening houden met LPD en koptelefoon amateurs
Zeelui = home sweet home
Radiozendamateur = ohm sweet ohm
Plaats reactie

Terug naar “ATV in de praktijk en zelfbouw”